Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – wystawa w 130. rocznicę urodzin

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – wystawa w 130. rocznicę urodzin

Maria Janina Teresa Kossak-Bzowska-Pawlikowska-Jasnorzewska – po­et­ka i dra­ma­to­pi­sar­ka,  zwana pol­ską Sa­fo­ną – uro­dzi­ła się 24 li­sto­pa­da 1891 roku w Kra­ko­wie. Dzia­dek Ju­liusz, oj­ciec Woj­ciech i star­szy brat Je­rzy byli ma­la­rza­mi. Młod­sza sio­stra Mag­da­le­na, zna­na pod pseu­do­ni­mem li­te­rac­kim Sa­mo­zwa­niec, była po­pu­lar­ną pi­sar­ką sa­ty­rycz­ną.

Ma­ria – dla bliskich Lilka – do­ra­sta­ła w neo­go­tyc­kim dwor­ku zwa­nym Kos­sa­ków­ką. Ode­bra­ła wy­kształ­ce­nie do­mo­we. Bar­dzo do­brze zna­ła ję­zyk nie­miec­ki, fran­cu­ski i an­giel­ski. Przez krót­ki czas była wol­ną słu­chacz­ką Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych w Kra­ko­wie. W mło­do­ści zaj­mo­wa­ła się i po­ezją, i ma­lar­stwem.

W 1922 roku uka­zał się jej debiutancki to­mik Niebieskie migdały, zaś dwa lata póź­niej Różowa magia. Do wrze­śnia 1939 roku poetka opu­bli­ko­wa­ła ko­lej­ne: Pocałunki, Dansing, Wachlarz, Cisza leśna, na­stęp­nie Paryż, Profil białej damy, Surowy jedwab, Śpiąca załoga, Balet powojów, Krystalizacje, zaś w 1939 Szkicownik poetycki.

Pol­ska Sa­fo­na wy­pra­co­wa­ła ory­gi­nal­ny styl li­ry­ki mi­ło­snej. Jej ta­lent szcze­gól­nie do­brze ujaw­niał się w afo­ry­stycz­nej mi­nia­tu­rze po­etyc­kiej. Wcze­sne utwo­ry za­wie­ra­ły wiel­ką, ży­wio­ło­wą po­chwa­łę ży­cia. Z cza­sem po­ja­wi­ła się gorz­ka re­flek­sja nad prze­mi­ja­niem i okru­cień­stwem na­tu­ry. Pod wpły­wem woj­ny po­wsta­ły m.in. Róża i lasy płonące oraz Gołąb ofiarny.

Do wy­bu­chu woj­ny Ma­ria Paw­li­kow­ska-Ja­sno­rzew­ska stwo­rzy­ła także kilkana­ście sztuk, wśród któ­rych prze­wa­ża­ją ko­me­die i słu­cho­wi­ska ra­dio­we. Jej de­biu­tem sce­nicz­nym był Szofer Archibald (1924). Jest także autorką ośmie­sza­ją­cej Hi­tle­ra i na­zizm gro­te­sko­wej tra­gi­far­sy Baba-Dziwo, wy­sta­wio­nej w 1938 roku w krakowskim Te­atrze im. Ju­liu­sza Sło­wac­kie­go.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska zmar­ła na obczyźnie, w Man­che­ste­rze, 9 lip­ca 1945 roku. Tam została po­cho­wa­na. Jej imieniem nazwa­no pla­ne­to­idę o numerze 4114.

Wier­sze po­et­ki od lat cieszą się dużą popularnością. Śpiewali je wybitni artyści, m.in. Ewa De­mar­czyk, Cze­sła­w Nie­me­n, Kry­sty­na Jan­da i Kayah.