Zapraszamy do wysłuchania podcastu pedagogicznej Bibliotek i Wojewódzkiej im. Komisji Edukacji Narodowej w Warszawie. Cześć wszystkim, z tej strony Ewa Kirsz,
Witam Was w kolejnym odcinku Tech Talk Gadam o cyfrowym świecie. Dziś zanurzymy się w temat, który jest dość topowy przyszłość naszych kompetencji w erze sztucznej inteligencji. Czy grozi nam to, że zostaniemy zastąpieni przez algorytmy? Może i tak, ale tylko wtedy, jeśli zdecydujemy się stać w miejscu, bo jak mówił Heraklit, jedyną stałą rzecz w życiu jest zmiana.
Dziś dowiecie się, dlaczego ciągłe uczenie się nie jest już opcją, ale koniecznością, a przede wszystkim, jak opanować sztukę oduczania się, wybudować przewagę konkurencyjną, współpracując ze sztuczną inteligencją. Zacznijmy od fundamentów. Przez dziesięciolecia model edukacji był prosty.
Uczysz się intensywnie przez kilkanaście lat, a potem czerwisz z tej wiedzy przez resztę życia zawodowego. To podejście jest dziś już tak przestarzały, jak modem telefoniczny. Współczesna rzeczywistość wymaga oduczania się przez całe życie, czyli tzw.
Life long learning. Dokument Komisji Europejskiej z 2000 roku definiuje life long learning jako wszelkie formy nauki podejmowane przez całe życie, mające na celu doskonalenie i pogłębienie wiedzy i kompetencji z perspektywy osobistej, społecznej i zawodowej. Uwaga nie, chodzi tylko o dyplom.
Life long learning obejmuje uczenie się formalne, pozaformalne i nieformalne. To, co łapiesz w pracy przy życiu codziennym. Nazywamy to też lifewide learning.
Dlaczego to ma kluczowe znaczenie? Spójrzmy prawdziwe oczy. Żyjemy w środowisku opisywanym akronimem VUKA, zmiennym, niepewnym, złożonym i niejednoznacznym. Dodatkowo mamy megatrendy, cyfryzacja, transformacja energetyczna, globalizacja i co bardzo ważne demografia.
No i a propos demografii. Prognozy dla Polski wskazują na znaczący spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym, co oznacza, że będziemy musieli pracować dłużej, a system edukacyjny będzie musiał dostosować się do potrzeb seniorów, oferując im szkolenia, wspierające zdrowie i umożliwiające przekwalifikowanie się. Mądre gospodarowanie kapitałem ludzkim oznacza też wykorzystanie potencjału starszych osób jako mentorów i trenerów.
Dlaczego to tak gwałtownie się więc zmieniło? Kluczem jest oczywiście sztuczna inteligencja, klasyfikowana jako technologia ogólnego przeznaczenia, które fundamentalnie transformuje gospodarkę, podobnie jak kiedyś Internet czy maszyna parowa. Tę pozmian napędzane cyfryzacją i transformacją energetyczną sprawia, że wiedza techniczna szybko się dezaktualizuje, ryzyko polega na bezruchu. Jednym z najważniejszych zadań, więc edukacji pernamentnej, jest kształcenie umiejętności szybkiej adaptacji.
Największym wyzwaniem jest tu oduczanie się, ponieważ w sektorach takich jak cyberbezpieczeństwo około 50% wiedzy dezaktualizuje się w ciągu zaledwie dwóch lat, musimy aktywnie rezygnować ze starych schematów, aby zrobić miejsce na nowe. Musimy mieć odwagę zadać też sobie pytanie, czego chciałabyś, chciałbyś się oduczyć? Według najnowszego raportu Światowego Forum Ekonomicznego do 2030 roku może zostać zlikwidowanych aż 92 milionów miejsc pracy z powodu automatyzacji i technologii, ale jednocześnie powstanie 170 milionów nowych ról i miejsc pracy. To stawia przed nami kluczowe pytanie, jakie kompetencje pozwolą nam rozkwitać? Odpowiedź leży w umiejętnościach, których maszyny nie potrafią zastąpić.
Dziś w erze automatyzacji, kluczem jest więc budowanie portfolio, które łączy umiejętności twarde z miękkimi, czyli kreatywność i myślenie krytyczne. Myślenie krytyczne jest podstawową jakby kompetencją dla liderów i ludzi XXI wieku. Jest to niezbędne, ponieważ sztuczna inteligencja ma tendencje do tłumienia rozwoju kreatywności u uczniów, którzy polegają na niej w znajdowaniu informacji.
I musimy potrafić kwestionować status quo i patrzeć na świat z różnych perspektyw. Równie ważne są kompetencje społeczne i osobiste, takie jak współpraca, inteligencja emocjonalna i umiejętność komunikacji. Polscy specjaliści mają relatywnie niższe kompetencje miękkie, takie jak umiejętność dzielenia się wiedzą i współpracy w zespole w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej.
Musimy pilnie uzupełnić programu do uczenia o te właśnie zagadnienia. A co z technologią? Niezbędne jest rozwijanie kompetencji cyfrowych. Marcin Godula, prezes efektyw IT Trainings, wiesz, że kluczą do sukcesu w dynamicznym świecie technologii, jest ciągłe uczenie się i adaptacja.
Musimy zrozumieć i umieć stosować sztuczną inteligencję. Jest to tak ważny mega trend, że polskie uczelni i szkoły rozpoczęły już proces, jakby przykonstruowania programów na uczania, aby absolwenci byli gotowi na wyzwania przyszłości. Poza tym, jeżeli mówimy o przyszłości, przyszłość należy do tak zwanej inteligencji kolektywnej, czyli synergi człowieka i maszyny, a jaj ma nas odciążyć od zadań rutynowych i oferować personalizację nauczania dostosowując materiał do potrzeb uczącego się.
Skoro musimy się ciągle uczyć i oduczać, jak udowodnić, że nasza wiedza jest aktualna? Odpowiedząc są mikropoświadczenia. Mikropoświadczenia to dowód uzyskania konkretnych efektów uczenia się po krótkiej nauce zweryfikowany na podstawie przejrzystych standardów. Mikropoświadczenia są kluczowe, ponieważ pozwalają na szybkie i efektywne potwierdzenie umiejętności.
Dobrze korrespondują też z koncepcją mikrouczenia się, co jest ważne ze względu na dynamikę przyrostu wiedzy. Prowadzenie mikropoświadczeń ma wspierać planowanie uczenia się też przez całe życie. Skoro wśród kluczowych kompetencji przyszłości, obok EIA i analizy danych na podjął swoją ciekawość i uczenia się przez całe życie, musimy jeszcze tutaj dodać to, co najlepsze właśnie w człowieku, naszą empatię i kreatywność etykę z tym, co najlepsze w technologii, czyli jej mocą obliczeniową.
Transformacje edukacji musieli w kierunku rozwoju ciekawości i otwartości na świat i ludzi oraz współpracę. System edukacji całożyciowej musi być więc elastyczny, otwarty i dialogiczny. Mamy więc przed sobą dwie drogi.
Pozostać w strefie komfortu albo podjąć wyzwanie. Tylko ciągła nauka, elastyczność, gotowość do oduczania się i wykorzystanie nowych narzędzi takich jak mikropoświadczenia zapewnią nam wartość na rynku pracy w erze EIA. Wiemy, że musimy się uczyć, wiemy, że mamy mikropoświadczenia, ale jak robić to lepiej, jak robić to efektywnie? Po pierwsze zapomnijmy o tradycyjnej edukacji, której wykładowca podaje wiedzy do przyswajania.
Eksperci polecają model 70-20-10. 70% nauki ma być w pracy poprzez doświadczenie. 20% ma być społeczne.
Wymiana wiedzy, mentoring, feedback. 10% to formalne kursy. Zatem jak wdrożyć te 70% i 20% potrzebujemy budowania poczucia bezpieczeństwa.
Ole Brzozowska, spierająca 1700 osób Ringer Axel Springer Polska opowiadała o tworzeniu programu ambasadorskiego, który polega na tym, że zamiast zatrudniać drogi ekspertów z zewnątrz, inwestuje się w trenerów wewnętrznych. A co najważniejsze ambasadorzy są zachęcani do organizowania spotkań, gdzie przy pizzy mówimy, gdzie rozmawiamy i opowiadamy o swoich sukcesach, ale także po raszkach. Dzięki temu wymieniamy się właśnie wspólnymi doświadczeniami.
Po drogi, kluczowy jest cykl kolba. To nie wystarczy, że ktoś dostarczy wiedzy. Musi być praktyka eksperymentowania, a potem refleksja.
Dlatego to są tak bardzo ważne działania. I na koniec musimy też dbać o nasz mózg. Uczenie się to nie tylko siedzenie w przy biurku, bezruchu, niezbędna jest aktywność fizyczna, regeneracja i aktywne życie towarzyskie.
Nasze synapsy potrzebują takiego pocałunku, stymulacji, wyłączyć się na nowo, co jest kluczowe w każdym wieku. Gdyś myślano, że dorośli się już nie uczą. Na szczęście naukowcy twierdzą, że jest inaczej.
To dlatego m.in. potrzeba jest nam ciągłej stymulacji naszego mózgu do lepszego rozwoju. No dobrze, nasza podróż do świata Life Long Learning dobiega końca. Mam nadzieję, że czujecie ten resztek emocji.
Nie jest łatwo żyć w erze, gdzie musisz być gotów na naukę programowania po godzinach, ale jednocześnie musisz pamiętać o budowanie więzi społecznych. Pamiętajcie, Life Long Learning to nie jest już opcja. To jest warunek konieczny.
To nasz klucz do zrównoważonego wzrostu i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. To także nasza najlepsza obrona przed niepewnością rynku i maszynami. Bo wyobraźcie sobie, że wasza kariera to jak jazda na rowerze waży cyfrowej.
AI dodaje rowerowi elektryczne wspomaganie, dzięki któremu jedziecie szybciej niż kiedykolwiek, ale jeśli przestaniecie aktywnie kierować, używać kreatywności i myślenia krytycznego i dostosowywać się do nowych dróg, czyli oduczać się starych schematów, to nawet najszybszy rower was nie uratuje przed wypadnięciem z trasy. Dziękuję wam bardzo za wysłuchanie dzisiejszego odcinka i proszę, nie martwcie się, że czasem macie wrażenie, iż niektóre umiejętności zanikają, a po pięciu minutach zapamiętajcie, co macie zrobić. Być może to nawet lepiej.
Nasza przyszłość będzie tak dynamiczna i nieprzewidywalna, że to, co do tej pory uznawaliście za deficyt, może okazać się waszym ogromnym zasobem. Tymczasem wkraczamy w etap świątecznego szaleństwa, więc warto pamiętać, że książka to zawsze dobry pomysł na prezent, nawet dla osób, które nie są typowymi molami książkowymi. W końcu idea i lifelong learningu nic nie jest w stanie zatrzymać.
Życzę wam pięknego, spokojnego i pełnego ciepła czasu świątecznego, spędzonego w gronie najbliższych. Nich nadchodzący nowy rok przyniesie wam dużo dobrej energii, odwagi do działania, nowych inspiracji i przestrzeni na rozwój. Wierzę, że 2026 rok będzie rokiem fascynujących możliwości.
Do usłyszenia!
