Radek Rak w swojej najnowszej powieści Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli przenosi czytelnika na początek XIX wieku do galicyjskich krain, będących wówczas pod zaborem austriackim. Zabór ten, jak wiadomo z historii, dość łagodnie, w przeciwieństwie do pozostałych zaborców, traktował Polaków przejawiających niepodległościowe zapędy.
W większych miastach jak np. Kraków czy Lwów pozwalano na rozwój polskiej kultury, sztuki, literatury. Należy jednak pamiętać, że obszar zaboru austriackiego w głównej mierze zamieszkiwali chłopi i to właściwie ich świat opisał Radek Rak.
Autor w swojej nagrodzonej literacką NIKE 2020 powieści opisał świat galicyjskiej prowincji. Świat, w którym nie brakuje okrucieństwa, zabobonów, naiwności czy mistycyzmu. Chłop (cham ) jest właściwie niewolnikiem swojego pana -szlachcica. Właścicielom ziemskim można w zasadzie wszystko robić z rodzinami chłopskimi zamieszkałymi na ich ziemiach. Można zatem w dowolny sposób ich karać (chłosta lub więzienie), można ich poniżać, deptać ich godność, nakładać podatki czy pańszczycę według własnego widzi mi się. Szlachcie nie podoba się to, co dzieje się w tamtych czasach na ziemiach polskich: do walki z zaborcą zachęca się również chłopstwo, obiecując w zamian min. zniesienie pańszczyzny. Historyczny wir,
w którym dzieje się akcja powieści z pewnością ma znaczenie i nadaje kształt przyszłym wydarzeniom.
Wróćmy jednak do tytułowego bohatera. Mamy oto chłopa – Jakuba (Jakóba) Szelę, który trwale odcisnął piętno na kartach historii jako przywódca okrutnej chłopskiej rabacji na ziemiach galicyjskich. Radek Rak opisuje jego świat na pograniczu magii i jaźni. Swoisty miks dwóch nakładających się na siebie rzeczywistości. Wiele czynników złożyło się na osobowość bohatera. Początkowo jest niewinnym, nieśmiałym szabesgojem pomagającym w karczmie Żyda Kohlmanna, potem staje się uczniem/ kochankiem wiedźmy Sławy, która wprowadza go w świat tajemnych czarów. Pod wpływem wielu wydarzeń ostatecznie staje się zawziętym, by nie napisać okrutnym, ale pewnym swojej wartości dorosłym przedstawicielem stanu chłopskiego, który podburza innych chłopów do wszczęcia buntu przeciwko szlachcie.
Narracja w książce Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli Radka Raka momentami przypomina Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk. Autor nie boi się używać w swojej powieści archaizmów, przez co lektura może wydawać się nieco trudniejsza. Samo imię tytułowego bohatera pisane jest z błędem przez u zamknięte, ale jest to zabieg celowy. Zresztą używanie wyrazów archaicznych wzbogaca język książki. Wracając do samej fabuły jest ona magiczna i okrutna zarazem. Opisane historie wzbudzają lęk, zazdrość, ale i wzruszenie.
Sama książka z pewnością poruszy wyobraźnię czytającego, więc warto ją przeczytać.
przeczytała i poleca
Katarzyna Gołubiew
Wydział Wspomagania Edukacji
