Konstytucja 3 Maja

img

Prezentujemy wystawę poświęconą jednemu z najważniejszych wydarzeń w historii Polski – uchwaleniu Konstytucji 3 Maja w 1791 roku. Konstytucja 3 Maja to kamień milowy polskiej myśli politycznej – odważny krok w stronę nowoczesnej demokracji, który w 1791 roku wyprzedził wiele europejskich państw. Konstytucja 3 Maja była przełomowa pod wieloma względami: położyła kres dotychczasowemu paraliżowi Sejmu, znosząc liberum veto i zastępując je większościową procedurą decyzji. Równocześnie zreformowano ustrój monarchy – wolną elekcję zastąpiono dziedziczną sukcesją w obrębie dynastii panującej, aby zapewnić krajowi stabilność i ograniczyć wpływy obcych mocarstw na wybór króla.
W dokumencie wyraźnie wydzielono kompetencje trzech władz: ustawodawczej, wykonawczej oraz niezawisłej władzy sądowniczej, gwarantując wzajemne kontrole instytucji. Dzięki tym rozwiązaniom dokument z 1791 r. stał się jednym z najbardziej nowoczesnych aktów prawnych epoki i inspiracją dla późniejszych konstytucji europejskich.

Wystawa została stworzona z myślą o:

      • nauczycielach historii i WOS,
      • bibliotekarzach bibliotek szkolnych i pedagogicznych,
      • uczniach i studentach przygotowujących się do zajęć lub prezentacji,
      • wszystkich miłośnikach dziejów Polski.

Plik do wydruku udostępniany jest bezpłatnie.

Prosimy pisać na adres mailowy: wib@pbw.waw.pl lub wypełnić formularz zamówienia.

 

Opis plansz:

  1. Konstytucja 3 Maja 1791 r.

Na planszy znajduje się tytuł wystawy, podtytuł „Ustawa regulująca ustrój prawny monarchii dziedzicznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uchwalona 3 maja 1791 r.”. Ilustracja: grafika Jana Piotra Norblina „Zaprzysiężenie Konstytucji 3 Maja 1791” oraz reprodukcja widoku Zamku Królewskiego w Warszawie, miejsca uchwalenia dokumentu.

  1. Sejm Wielki 1788–1792

Krótki rys obrad Sejmu Czteroletniego, okoliczności i napiętej atmosfery, w jakiej doszło do głosowania nad Konstytucją. Ilustracja: obraz Kazimierza Wojniakowskiego „Uchwalenie Konstytucji 3 Maja”.

  1. Warszawa w dobie Sejmu Wielkiego

Ilustracje z “Albumu portretów, rycin i widoków odnoszących się do Konstytucyi 3 Maja” Kazimierza Bartoszewicza  z 1892 r.

  1. Twórcy Konstytucji 3 Maja

Prezentacja pięciu kluczowych autorów i orędowników reform: Stanisława Małachowskiego, Hugo Kołłątaja, Ignacego Potockiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i Scipione’a Piattoliego. Każdy portret otoczony krótką notą biograficzną.

  1. Najważniejsze zapisy Konstytucji

Lista kluczowych postanowień: zniesienie liberum veto, wprowadzenie dziedziczności tronu, trójpodział władzy, ustalenie religii państwowej przy tolerancji, ochrona praw mieszczan i chłopów. Ilustracje ikonograficzne przy każdym punkcie.

  1. Konfederacja targowicka

Omówienie spisku magnaterii i roli Rosji w obaleniu reform. Ilustracje: Norblin „Wieszanie zdrajców in effigie”, portret Stanisława Szczęsnego Potockiego, talar konfederacji i portret biskupa Józefa Kossakowskiego.

  1. Wojna polsko-rosyjska 1792

Przebieg wojny obronnej: bitwy pod Zieleńcami i Dubienką, budowa armii pod dowództwem Poniatowskiego i Kościuszki, klęska strategiczna i decyzja króla o akcesie do targowiczan. Obraz Wojciecha Kossaka oraz portrety księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki jako pierwszych odznaczonych Virtuti Militari.

  1. Rękopisy i pierwsze publikacje

Miejsca przechowywania trzech oryginalnych rękopisów (Metryka Litewska, Archiwum Publicznego Potockich, Archiwum Sejmu), wymiary kart i podpisy deputacji. Informacja o 14 wydaniach polskich
w ciągu roku (20–30 tys. egz.) oraz pierwszych tekstach konstytucji w prasie europejskiej (Leiden, „The Times”, „Morning Chronicle”). Zdjęcia fragmentów rękopisów. Przykłady tytułów Konstytucji 3 Maja w czterech językach: polskim, niemieckim („Neue Konstitution…”), angielskim („New constitution…”), francuskim („Forme constitutionelle…”).

  1. Dziedzictwo – Świątynia Opatrzności Bożej

Informacje związane z Konstytucją 3 Maja oraz wydarzeniami z nią powiązanymi, w tym z budową Świątyni Opatrzności Bożej. Grafika przedstawiająca kaplicę postawioną w miejscu wmurowania kamienia węgielnego pod Świątynię Opatrzności Bożej w Ujazdowie. Grafika przedstawiająca tłum ludzi. Podpis brzmi: „Sławcie króla i naród z rewolucyi dnia 3-go maja 1791”. Stanislaus Augustus Rex Poloniae : Restaurator Veteris Gloriae Regni : grafika Johanna Hieronymusa Löschenkohla”.

  1. Dziedzictwo – święto państwowe

Przemiany w obchodach Święta Narodowego 3 Maja. Fotografie ze Święta 1916, 1939 i współczesnych uroczystości w Warszawie.

  1. i 12. Pamięć – druki okolicznościowe

Afisz „Sokół” z 1904, artykuł z „Gazety Warszawskiej” 7 V 1791, grafika z Teheranu (1942), partytura Poloneza Rapackiego (125-lecie), „Przeszłość i przyszłość” (1891), pamiątka z 1884. Grafika Daniela Chodowieckiego, medale i alegorie.

  1. Obraz Jana Matejki „Konstytucja 3 Maja 1791”

Opis dzieła z 1891 r. (247×446 cm) eksponowanego w Zamku Królewskim w Warszawie. Postacie na obrazie Matejki. Wykaz 37 osób ukazanych na płótnie: liderzy reform, posłowie (zwolennicy i przeciwnicy), duchowni, przedstawiciele różnych stanów społecznych.
„Rejtan” i „Konstytucja 3 Maja 1791” na Zamku Królewskim.

Źródła:

https://polona.pl/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska

https://www.wikimedia.org/

https://dzieje.pl/wiadomosci/231-lat-temu-uchwalono-konstytucje-3-maja

Opracowała: Katarzyna Majchrzak

 


Okres dostępności:
2 maja 2025, 00:00 - 31 sierpnia 2025, 00:00

Polityka cookies i prywatności

Strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka) w celu niezbędnym do prawidłowego działania serwisu, dostosowania strony do indywidualnych preferencji użytkownika oraz statystyk. Wyłączenie zapisywania plików cookies jest możliwe w ustawieniach każdej przeglądarki internetowej, dzięki czemu nie będą zbierane żadne informacje. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies należy opuścić stronę.

Zaznacz cookies, które akceptujesz:
Powrót