Zapraszamy do wysłuchania podcastu Pedagogicznej Bibliotek i Wojewódzkiej im. Komisji Edukacji Narodowej w Warszawie.
Dzień dobry. Wita Was Agnieszka w Krainie Opowieści. Jak powiedział pewien mędrzec –„mama to najpiękniejsze słowo na świecie”. Dzisiaj chciałabym opowiedzieć Wam trochę o mamach w literaturze, o książkach, które sprawiają, że widzimy nasze mamy takimi, jakimi są, albo czasami jakimi chcielibyśmy je widzieć.
Na początku mama jest zazwyczaj dla nas wszystkim, bo „mama jest jak dom”, jak mówi uroczy picture book pod dokładnie tym samym tytułem. Jest jak samochód, gdy nosi nas brzuchu, jest jak balustrada, kiedy chroni nas przed niebezpieczeństwem, jest jak królowa. Mama jest dla nas wszystkim i ten wspaniały picture book może być naszym pierwszym spotkaniem z literaturą właśnie dla najmłodszych.
Co nie oznacza, że książka ta nie spodoba się także starszym, a nawet bardzo dorosłym osobom, ponieważ jest to świetnie narysowany picture book, utrzymany w kilku kolorach, bardzo interesujący. Jego obwoluta rozkłada się w taki duży plakat, ponieważ jest to picture book i jest bardzo symboliczny, to także starszym dzieciakom może się spodobać, więc polecam.
Z tym, że mama jest dla nas ideałem, cudotwórczynią, wróżką, mówi też klasyczna lektura, którą kiedyś omawiano w klasie pierwszej „Nasza mama czarodziejka”, wspaniała historia, która mam wrażenie, że się nie dewaluuje i dalej jest cudowna, i pokazuje naszą mamę, naszą rodzicielkę jako kogoś wyjątkowemu go.
Gdy dorastamy widzimy, że nasze mamy się różnią, że nasza mama i mama koleżanki nie jest dokładnie taka sama, widzimy, że nasze mamy mają różne oblicza, niekiedy są pogromczyniami smutków, czasami magnesami przyciągającymi bliskich, czasami dyrektorkami, a niekiedy nawet kapralkami, ale bywają też roztrzepane, są hipiskami, meteopatkami, mają swoje humory. Całą plejadę takich ciekawych mam, takich ciekawych postaci możemy poznać dzięki książce Raquel Villas Reguery – „Mama jest tylko jedna, a mamy tu wszystkie mamy”. Świetny tytuł, w ogóle bardzo polecam tę autorkę, ona lubi robić takie zestawienia i kompilacje, jest także o babciach i o dziadkach, ale ta o mama jest jakoś taka wyjątkowo poruszająca, ponieważ dotyka delikatnej materii. Mama jest też bardzo często dla nas przewodniczka, ona po emocjach, pokazuje nam, jakie uczucia przeżywamy i jak możemy je przejawiać, przeżywać. Bardzo często pokazuje, w jaki sposób robić to w sposób akceptowalny i że w ogóle można to robić.
Mam nadzieję, że wasze mamy właśnie takie były, takie są, że są waszymi przewodniczkami po świecie. O takim niezwykłym aspekcie tego, jak zawiadywać emocjami dziecka, mówi ciekawe picure book, kolejna książka obrazkowa w naszym zestawieniu – „Dlaczego płaczemy?” z wydawnictwa Natuli, która w takich krótkich, sympatycznych zdaniach pokazuje, jak mama nawiguje emocjami dziecka, sterując własnym przykładem i pokazując adekwatne emocje, ale w ogóle emocje i to, jakie okazywać w różnych życiowych sytuacjach i pokazując chociażby to, że płacz nie zawsze ma funkcję jedynie oczyszczająco i jedynie wtedy, kiedy jest nam smutno, ale płaczemy z bardzo wielu powodów i to jest naprawdę świetnie pokazane.
Wspierająca mama w literaturze, to też mama Kosmy i jego brata młodszego, mama z książki „Kosma, Kopacz i Leśna Szkoła”, to jest taka współczesna książka, myślę, że można uznać, że jest jeszcze nowością sprzed kilku miesięcy, której mama jest naprawdę niezwykle wspierająca, rozumiejąca, wychowuje synów w takim duchu bliskościowym i pokazuje im także, jak okazywać sobie nawzajem szacunek, ponieważ z ogromnym szacunkiem odnosi się do obu synów. Tutaj wspaniały przykład tego, jak możemy pokazywać piękny obraz mamy w książkach. Jest to też książka, która spodoba się dzieciakom w klasach młodszych, ale myślę, że w trochę starszych także. Jest to książka powieść, którą warto czytać w dwoje, albo nawet całą rodziną.To jest powieść, która pomaga nam wspólnie przeżywać różne chwile i doskonale się nadaje do głośnego czytania.
Gdy patrzymy na nasze mamy, bardzo często one nam imponują. Są dla nas najważniejsze.
I niekiedy dzieje się to po prostu dlatego, że są naszymi mamami, ale czasami te mamy mają rzeczywiście wyjątkowe zdolności, albo jakieś specjalne umiejętności. W serii o „Kalince”, która jest wydana przez wydawnictwo Krótkie Gatki – Kultura Gniewu. To jest komiksowa seria. Mama Kalinki ocala świat swoim wynalazkiem, ocala świat przed zagładą i bardzo Kalince imponuje. A z kolei w świetnej powieści młodzieżowej, którą z całego serca polecam, „Yellow Bahama w prążki” drugoplanowa postać mamy jest pasjonatką, bibliotekarką, która świetnie odnajduje się w swoim zawodzie, która jest prawdziwą miłośniczką, książek i swoich czytelników. I ta mama pokazana jest w tak ciekawy i sympatyczny sposób, że też chcielibyśmy mieć taką mamę, albo chociaż się z nią kolegować. I to jest książka, którą możemy podsuwać nastolatką.
Ale gdy dorastamy, nasze mamy czasami przestają nam się podobać i zaczynają być kimś, kogo, z kogo może nie do końca jesteśmy dumni, dumne, może nie sprostują naszym oczekiwaniom. I o takim ciekawym temacie mówi „Moja mama gorlica”. Powieść, którą możemy znaleźć w ofercie wydawnictwa Zakamarki. I tam dziewczynka adoptowana zostaje przez mamę, która jest gorylicą. Ona chciałaby, żeby jej mama była taka piękna, elegancka, w ładnych sukieneczkach i budkach, jak mamy innych dzieci. Ale dostaje gorylice, która ma za tą bardzo dużo innych zalet. I dziewczynka, nasza główna bohaterka oczywiście pokocha swoją mamę i odnajdzie w niej ciepło i to, co naprawdę się liczy.
W momencie, gdy dorastamy, dostrzegamy też, że nasze mamy mają swoje życie. I ten temat jest w książkach dla dzieci i młodzieży bardzo ładnie pokazane. Zarówno w powieściach graficznych takich jak „Lou”, czy seria o „Mirze” widzimy, że mamy, mają swoje miłosne potknięcia, mają swoje rostergi, swoje problemy w pracy, w innym miejscu.
W niej inaczej jest w powieściach serii „Tsatsiki”. Tam także mama ma swój zespół rockowy i jest bardzo ciekawą postacią. I to wszystko też myślę, takie książki oswajają dzieciaki z tym, że mamy są oddzielnymi bytami i to jest bardzo zdrowe, że nie są z nimi spojone. Tylko też mają swoje miejsce na ziemi i swoje zainteresowania, swoje pasje, swoje trudności.
I jednymi z takich poważnych trudności jest choroba bądź niepełnosprawność. Mamy już na rynku sporo książek, które pomogą nam i naszym dzieciom oswoić się z tym tematem.
I na przykład książka „Moja mama ma raka” w sposób bardzo prosty dla najmłodszych przedstawia to, co może się dziać z mamą, kiedy choruje, kiedy przechodzi chemioterapię i ona jest napisana w sposób prosty, ale przekazuje rzetelną wiedzę, więc myślę, że zarówno dla najmłodszych, jak i dla trochę starszych. Z kolei picture book „Nasza mała mama”, chociaż jest picture book, zachęcam do czytania wspólnie to można jak najbardziej pracować z tą książką i czytać ją dzieciom młodszym, ale warto być przy tym obecnym, bo ta książka opowiada w sposób symboliczny o niepełnosprawności. Potem w posłowiu dowiadujemy się, że jest to mama, która jest głucha, ale w trakcie czytania ja mi się nasuwały takie myśli o stanie po udarze, bądź o jakimś silnym byciu w spektrum. I tam jest mama, która wymaga troski i opieki i cały czas jest taką bardzo kochaną, wspaniałą mamą. Trzeba jej pomagać, ale ona też daje nam wszystko to, czego od mamy potrzebujemy.
Bardzo też ładnie, już takim poziomie absolutnie świadomym poruszony jest temat nowotworu mamy w książce „Za duży na bajki”. To jest taka powieść, którą możemy podsunąć młodszym nastolatkom, bo tam oprócz tego, że jest właśnie ten wątek, to jest też pokazana to, że mama bywa nadopiekuńcza, ale też dowcip. Wychowywanie samego siebie do samodzielności, więc znakomite tematy.
Jeżeli chcielibyśmy za to przeżyć taką głęboko symboliczną duchową podróż i w jakiś sposób skontaktować się ze swoimi uczuciami dotyczącymi choroby mamy, to polecam dwie niezwykłe dość symboliczne powieści, które w znakomicie się czyta. One są skierowane dla tych młodszych nastolatków, ale zarówno starsi, jak i nawet dorośli, myślę, że będą mieli satysfakcje z lektury. To są książki „Noah ucieka”, gdzie chłopiec nie umie sobie poradzić coś z chorobą i umieraniem mamy, i z uczuciami i „7 minut do północy”, gdzie także chłopak mierzy się z trudnościami związanymi właśnie z umieraniem mamy na raka. Niesamowite historie, które poruszają serce.
I czasami mamy przegrywają walkę z chorobą i po prostu ich potem już nie ma w naszym życiu. I takie wątki dość dobrze oswojone są w różnych powieściach dla młodych dorosłych, np. we listach do utraconej, o których już mówiłam jakiś czas temu, ale też w powieści także dla młodych dorosłych.
Bardzo przyjemnej powieści „Chłopak, który okradał domy i dziewczyna, która skradła jego serce”. Tam mamy żałobę po stracie mamy, ale też wspaniałą wielodzietną rodzinę, która się wspiera wyjątkowego, troskliwego ojca i też fajną historię miłosną, która dzieje się podczas wakacji, więc też na zachętę mogę powiedzieć, że to też jest taki miły i lekki wątek.
Za to bardzo symboliczne utracenie i odzyskanie mamy znajdujemy w powieści no niezwykłej, to jest powieść, która jest absolutnie niesamowita „ Serce żyrafy”, w której poszukujemy odpowiedzi jak to się stało, że mama się zagubiła. Jak to się stało, że już jej nie ma i że główna bohaterka jej szuka. To jest nietuzinkowa powieść. Jej akcja dzieje się na pograniczu fikcji, a rzeczywistości, realność łączy się z baśnowością światem fantazji. Powieść niesamowita i myślę, że dla wielu młodych ludzi może być świetną przepustką do tego, żeby sobie poukładać różne sytuacje związane z mamą. Na przykład to, że kiedyś była przy nas tak bardzo, bardzo blisko, bo byliśmy małymi dziećmi a teraz daje nam wolność. I nie do końca może łatwo jest się nam z tym pogodzić.
Ale mamy, borykają się też z trudnymi uczuciami. I na przykład takimi trudnymi uczuciami jest smutek i żałoba po własnej stracie. I to już ten temat oswaja dla najmłodszych książka „Zniknięcie”, w której właśnie spotykamy się z dziewczynką, która obserwuje żałoby swojej mamy po stracie swojej mamy, czyli jej babci niezwykły sposób pokazane.
Wątek tego, jak mama nie radzi sobie po stracie swojego partnera, swojego męża i jak przekłada ten niepokój na swoje dzieci znajdziemy też w książce „Wszystko by grać” z wydawnictwa Dwukropek. I tam jest to bardzo pięknie pokazane, jak obawy mamy wpływają na życie chłopca, ale jak ona też rozprawia się z tymi uczuciami i znajduje swoją drogę do tego, żeby pogodzić smutek a zarazem nie blokować swojego syna w rozwoju to też jest książka, której państwu już wspominałam w audycji o tym, jak zachęcić jakie książki podsunąć dzieciom do czytania. To jest świetna, jak widzicie wielowątkowa powieść.
Ale mamy też czasami się gubią i taką zagubioną w relacjach międzyludzkich a właściwie bardziej w relacjach romantycznych mamę znajdujemy w powieści „Tylko gdy pada deszcz” i tam mama jest absolutnie pogubiona w tym, jak wybierać sobie partnerów i tam w tej powieści skierowanej do młodych dorosłych już nie znajdujemy rozwiązania. Znajdujemy rozwiązanie w tym sensie że nasza główna bohaterka postanawia wybrać swoją drogę budowania relacji, a nie powielać błędy mamy co jak przyznacie, też jest ważną lekcją dla każdego z nas.
Mamy, bo borykające się ze swoimi emocjami niejednokrotnie też zawodzą swoje dzieci i taki wątek zawodu, mamą albo problemów, które są naprawdę za trudne, za ciężkie do tego żeby dźwigało je dziecko znajdujemy w książkach już nawet dla najmłodszych. W książce skierowanej dla dzieciaków, młodszych nastolatków „Julia łapie za słówka” mamy nagromadzenie bardzo wielu poważnych tematów m.in. uzależnienie mamy od alkoholu, ale to jest świetnie przedstawione. Z tym, że to też, moim zdaniem, jest książka do wspólnego czytania. Ona wymaga wsparciowego komentarza i to jest książka dla tych młodszych dzieci powiedzmy, tuż przed nastoletnim wiekiem.
Dla młodszych nastolatków w książce Katarzyny Ryrych, skądinąd fantastycznej książce, bardzo polecam, pod tytułem „Wielka ściema” znajdujemy poboczny wątek mamy Doroty, która też niestety zupełnie się nie sprawdza. Ona nie boryka się z nałogiem jako takim, ale jest silnie uzależniona od swojego partnera, który chyba nawet dopuszcza się niegodziwych czynów względem Doroty, tak się wydaje między słowami, i ona nie sprawdza się ,nie zdaje tego egzaminu na bycie mamą, bo pod pretekstem, błahym pretekstem wyrzuca swoją córkę z domu.
Z wątkiem mamy alkoholiczki, takiej która zatacza się i jakby nie jest ta nie dojść do Żabki, i mamy, która jest wysokofunkcjonującą alkoholiczką, przepięknie się ubiera, ma wspaniały makijaż, wydaje się być osobą pełną sukcesów, a jednak jest tam problem, spotykamy się z tym kontrastem i z tymi dwiema postaciami w powieści dla młodych dorosłych young adult – „W Krainie snów” Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel i to jest powieść, którą polecam pod każdym względem. Ona jest znakomita językowo, bardzo ciekawa, ale też pojawia się właśnie taki ważny wątek i ta dziewczyna także nie jest w stanie uratować swojej mamy, ale jest w stanie podjąć swoją decyzję. Co jest bardzo krzepiące i dokonać swoich wyborów, które będą służyły jej dobru.
Taki dramatyczny obraz toksycznej mamy która dopuszczała się złych rzeczy i traktowała swoje dziecko bardzo niefajnie znajdujemy też w książce o to biograficznej książce gwiazdki Nickelodeon pod wiele znaczącym tytułem „Cieszę się, że moja mama umarła” i tam świetnie opisanym stylem, bo czyta się ją znakomicie bardzo łatwo także stykamy się z różnymi dysfunkcjami i także niestety z dysfunkcjami, i trudnościami, które powodowała matka.
Książką, która wstrząsnęła mną do głębi, która pokazuje, że relacja z córką może być bardzo trudna relacja z dzieckiem wtedy, gdy mama ma nieprzepracowane swoje takie niepokojące i smutne kawałki takie uczucia wywołała we mnie powieść – „Wrony”. Ona skierowana jest do starszych nastolatków, jeszcze nie young adult, powiedzmy końcówka szkoły podstawowej, początek szkoły średniej. Dla mnie jest to powieść obowiązkowa do przeczytania przez absolutnie wszystkich od właśnie takiej klasy ósmej w górę albo do wspólnego przeczytania, ale nie wcześniej to jest książka, która mówi o właśnie relacji matki z córką i o tym jak bardzo trudno jest wtedy, kiedy mama nie lubi po prostu swojego dziecka, kiedy totalnie go nie rozumie, kiedy faworyzuje rodzeństwo. To jest bardzo mocna i naprawdę przerażająca historia także w swojej prostocie możemy domniemywać sądząc po różnych zapisach na okładce, że jest to historia autobiograficzna także.
W literaturze dla dzieci i młodzieży możemy spotkać różne obrazy mamy. Zazwyczaj są to mamy bardzo wspierające, dobre i wesołe chociażby jak mama z „Dziennika Cwaniaczka” albo z klasycznej i uwielbianej przeze mnie powieści „Dynastia Miziołków”, gdzie mamy są zwyczajne, ale mają też swoje śmiesznostki, mają też swoje przyzwyczajenia. W literaturze spotykamy się też z innymi mamami, ponieważ literatura jest odbiciem świata, więc spotykamy się także z mamami, które chorują, zmagają się z trudnymi uczuciami, niekiedy już ich nie ma, bo przegrywają walkę z chorobą bądź odchodzą albo niestety zawodzą swoje dzieci. Wszystkie takie mamy znajdziemy w książkach i możemy podsuwać naszym dzieciom te książki, które są potrzebne im właśnie w tym momencie.
A jeśli nie znaleźliście w książce takiej mamy, która jest waszą mamą albo takiej mamy, którą chcielibyście mieć to może to jest właśnie ten moment, żeby napisać powieść opowiadanie wiersz, w którym oddacie piękno swojej mamy tej, którą mieliście albo tej, o której marzycie.
