Za oknami wiosna. Kwitną bzy i kasztanowce. Nawet konwalie już zakwitły. W parkach coraz więcej par… Wiosna zawsze kojarzy się z miłością, dlatego chcę zaproponować ten piękny i ważny temat. Przede mną obszerna (około 550 stron) antologia opowiadań, o różnych obliczach miłości, napisanych przez polskich pisarzy. Autorki wyboru podzieliły te opowieści na pięć grup tematycznych.
Spośród ośmiu utworów w dziale „Pierwsza miłość, druga miłość” najbardziej urzekły mnie „Powrót Prozerpiny” Jarosława Iwaszkiewicza, „Na jasnym brzegu” Henryka Sienkiewicza i „Kwiaty” Włodzimierza Perzyńskiego. Prezentują różne relacje zakochanych na tle pejzaży włoskich (Florencja i Sycylia) i francuskich (okolice Nicei). Największą głębię odnajdziemy w opowieści Iwaszkiewicza.
Jeśli ktoś lubi opowiadania z dreszczykiem, to polecam rozdział drugi „Miłość i duchy”. W większości utworów niewierny kochanek spotyka zjawę odtrąconej wcześniej kobiety (opowieści Stefana Krzywoszewskiego, Tadeusza Rittnera, Wacława Sieroszewskiego). Cóż uczynią zjawy? Proszę zajrzeć do książki!
Miłość to nie tylko radość, uśmiech losu, szczęście. Mówi o tym wprost tytuł trzeciej grupy opowiadań „Miłość i cierpienie”. O ile autorami w poprzednich rozdziałach byli głównie mężczyźni, tu przeważają kobiety: Gabriela Zapolska, Maria Kuncewiczowa, Halina Maria Dąbrowolska, Maria Dąbrowska. Ich bohaterki to: estetka zdradzona przez ukochanego z nieciekawą służącą; zakochana, która przychodzi na pocztę po miłosne listy, a te nadchodzą coraz rzadziej, wreszcie ustają; wiejskie kobiety, które spotykają się z wrogością i okrucieństwem otoczenia.
Przedostatni rozdział zawierający parę utworów to „Miłosne qui pro quo”. Najbardziej utkwił mi w pamięci absurdalny, czarny humor w nowelach Zbigniewa Uniłowskiego („O miłości” i „Oj, życie… życie”). Ciekawy pomysł na opowiadanie miał też Gabriel Karski („Fair play”).
Piąta grupa tematyczna to „Ostatnia miłość”. Tu większość opowiadań kończy się tragicznie. Umiera miłość lub umierają bohaterowie. Ostatni zabiera głos Iwaszkiewicz („Tatarak”), potwierdzając, że jest mistrzem dwudziestowiecznej nowelistyki polskiej.
Pierwsze wydanie antologii opublikowano w 1969 roku (było ono w płóciennej oprawie, staranniejsze niż wydanie drugie). Przyznam, że chętnie przeczytałabym kolejną antologię, na którą złożyłyby się utwory z ostatniego półwiecza. Mam prośbę do wydawców, zaproście czytelników do takiej lektury!
Jolanta Przybylska
